އިންފްލޭޝަން އުފެދެން ދިމާވާ ސަބަބުތައް

އިންފްލޭޝަން އައުމުގެ މައިގަނޑު ދެ ސަބަބަކީ އަގު އުފުލުމުގެ ސަބަބުން އިންފްލޭޝަން އައުމާއި ޑިމާންޑް އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުން އިންފްލޭޝަން އައުމެވެ.

އަގު އުފުލުމުގެ ސަބަބުން އިންފްލޭޝަން އައުމަކީ މުދަލާއި ޚިދުމަތުގެ ޖުމްލަ ސަޕްލައި ދަށްވުމެވެ. މިކަން ގިނަފަހަރު ދިމާވަނީ އުފެއްދުމުގެ ޚަރަދު އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ޑިމާންޑް އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުން އިންފްލޭޝަން އައުމަކީ ޖުމްލަ ޑިމާންޑް އިތުރުވުމެވެ. ”ޖުމްލަ“ މާނައަކީ އިޤްތިޞާދުގެ ހަތަރު ބައި: ގޭބިސީތައް، ވިޔަފާރިތައް، ސަރުކާރުތައް އަދި ބޭރުގެ ގަންނަ ފަރާތްތައް.

އަގު އުފުލުމުގެ ސަބަބުން އިންފްލޭޝަން އައުމާއި ޑިމާންޑް އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުން އިންފްލޭޝަން އައުމަކީ އިންފްލޭޝަން އައުމުގެ ދެ ސަބަބެވެ. އެހެން ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި އިޤްތިޞާދެއްގެ ފައިސާގެ ސަޕްލައި އިތުރުވުމާއި ފައިސާއަށް އޮންނަ ޑިމާންޑް ދަށްވުން ހިމެނެއެވެ.

އިންފްލޭޝަނަކީ މުޅި އިޤްތިޞާދުގައި މުދަލާއި ޚިދުމަތުގެ އަގު މައްޗަށް ދާ މިންވަރެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ގަތުމުގެ ބާރު ދަށްވެއެވެ.

ވަކިވަކި މުދަލާއި ޚިދުމަތުގެ އަގު އަބަދުވެސް މައްޗަށް ގޮސް ތިރިއަށް ދެއެވެ. އިންފްލޭޝަން އަންނަނީ އިޤްތިޞާދުގައި އަގުތައް މިންކުރެވޭ މިންވަރަކަށް މައްޗަށް ދާ ހިނދުއެވެ.

އަގު އުފުލުމުގެ ސަބަބުން އަންނަ އިންފްލޭޝަން

ޖުމްލަ ސަޕްލައިއަކީ ވަކި އަގެއްގެ މިންގަނޑެއްގައި އިޤްތިޞާދަކުން އުފައްދާ މުދަލާއި ޚިދުމަތުގެ ޖުމްލަ އަދަދެވެ. ޖުމްލަ ސަޕްލައި މަދުވުމުން، ގިނަފަހަރު އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ޚަރަދު އިތުރުވުމުގެ ސަބަބުން، އަގު އުފުލުމުގެ ސަބަބުން އަންނަ އިންފްލޭޝަން އުފެދެއެވެ.

އަގު އުފުލުމުގެ ސަބަބުން އަންނަ އިންފްލޭޝަންގެ މާނައަކީ އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ހަތަރު ބައިކުޅަ އެއްބައި ކަމުގައިވާ މަސައްކަތް، ރައުސުލްމާލު، ބިން ނުވަތަ ވިޔަފާރިވެރިކަމުގެ އަގު ބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުން އަގުތައް ”މައްޗަށް ޖެހިފައިވުން“ އެވެ. މިކަން ވަނީ ކުންފުނިތައް ފުރިހަމައަށް އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ޤާބިލުކަން ބޭނުންކުރަމުންދާ ހިނދުގައެވެ. ކުންފުނިތަކަށް އެމީހުންގެ ޚަރަދުތައް މަތިވެ، އުފެއްދުންތެރިކަން އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގައި ހުރިއިރު، ކުރިން އުފައްދަމުން އައި މިންވަރަށް މުދަލާއި ޚިދުމަތް އުފައްދައިގެން ފައިދާގެ މާޖިން ހިފެހެއްޓޭކަށް ނެތެވެ.

ރޯމެޓީރިއަލް  އަގު ބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުން ވެސް ޚަރަދުތައް އިތުރުވެދާނެއެވެ. މިކަން ދިމާވެދާނީ ރޯމެޓީރިއަލް މަދުވުމުގެ ސަބަބުން، ނުވަތަ ރޯމެޓީރިއަލް އުފެއްދުމަށް ބޭނުންވާ މަސައްކަތުގެ އަގު ބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުން، ނުވަތަ ރޯމެޓީރިއަލް އިމްޕޯޓުކުރުމުގެ ޚަރަދު ބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އަދި ސަރުކާރުން ވެސް ތެލާއި ހަކަތައިގެ އަގު ބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުން ޓެކްސް އިތުރުކޮށްފާނެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ކުންފުނިތަކުން ޓެކްސް ދެއްކުމަށް އިތުރު ވަސީލަތްތައް ކަނޑައަޅަން ޖެހިދާނެއެވެ.

މިކަމަށް ހައްލެއް ހޯދުމުގެ ގޮތުން، އިތުރުވާ ޚަރަދުތައް ކަސްޓަމަރުންނަށް ބަދަލުކުރެވެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން އާންމު އަގުތައް މައްޗަށް ދެއެވެ. މިއީ އިންފްލޭޝަނެވެ. ކޮސްޓް-ޕުޝް އިންފްލޭޝަން ދިމާވާ އަނެއް ގޮތަކީ، ބޮޑެތި ޚަރަދުތަކުގެ ސަބަބުން އުފެއްދުންތެރިކަން ދަށްވެ، ފައިނަލް ޕްރޮޑަކްޓްގެ ސަޕްލައި މަދުވުން ނުވަތަ ޑިމާންޑަށްވުރެ ލަހުން އިތުރުވުމެވެ. ސަޕްލައި އާއި ޑިމާންޑް އެއްވަރު ނުވުމުގެ ސަބަބުން އަގުތައް މައްޗަށް ދެއެވެ.

ޑިމާންޑް ފެކްޓަރު

ކޮސްޓް-ޕުޝް އިންފްލޭޝަން ހިނގުމަށްޓަކައި، މުދަލަށް ހުންނަ ޑިމާންޑް ވާންޖެހޭނީ ސްޓެޓިކް ނުވަތަ އިނިލާސްޓިކް އެއްޗަކަށެވެ. އޭގެ މާނައަކީ މުދަލާއި ޚިދުމަތުގެ ސަޕްލައި މަދުވަމުންދާއިރު ޑިމާންޑް ދެމިހުންނަންވާނެ އެވެ.

ކޮސްޓް-ޕުޝް އިންފްލޭޝަންގެ މިސާލެއްގެ ގޮތުގައި 1970 ގެ އަހަރުތަކުގައި ދިމާވި ތެލުގެ ހަނގުރާމަ ދެއްކިދާނެއެވެ. އޯޕެކް ޤައުމުތަކުން ތެލުގެ އަގު މައްޗަށް ޖައްސާލިއިރު، މި މުދަލަށް ހުރި ޑިމާންޑް ބަދަލެއް ނުވެ ހުއްޓެވެ. އަގު މައްޗަށް ދިއުމާއެކު ނިމިފައިވާ މުދަލުގެ އަގުވެސް މައްޗަށް ދިޔައެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން އިންފްލޭޝަން އައެވެ.

ތިރީގައިވާ އަގު-މިންވަރުގެ ގްރާފުން ކޮސްޓް-ޕުޝް އިންފްލޭޝަން މަސައްކަތްކުރާ ގޮތް ދައްކުވައިދެއެވެ. މި ގްރާފުން ދައްކުވައިދެނީ ކޮންމެ އަގެއްގައި ކިހާ މިންވަރެއްގެ އުފެއްދުންތެރިކަމެއް ހާސިލްކުރެވިދާނެކަމެވެ. އުފެއްދުމުގެ ޚަރަދު މައްޗަށް ދިއުމާއެކު، އެގްރިގޭޓް ސަޕްލައި AS1 އިން AS2 އަށް ދަށަށް ދެއެވެ (އުފެއްދުންތެރިކަން ފުލް ކެޕޭސިޓީގައި ހުރިކަމަށް ބަލައިގެން). މިކަމުގެ ސަބަބުން އަގުގެ ލެވެލް P1 އިން P2 އަށް މައްޗަށް ދެއެވެ.

ފައިދާގެ މާޖިން ހިފެހެއްޓުމަށް ނުވަތަ އިތުރުކުރުމަށް ބޭނުންވާ ކުންފުނިތަކުން ކަސްޓަމަރުން ދައްކާ ރީޓެއިލް އަގު މައްޗަށް ޖައްސަން ޖެހޭނެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން އިންފްލޭޝަން އަންނާނެއެވެ.

ޑިމާންޑް-ޕުލް އިންފްލޭޝަން

ޑިމާންޑް-ޕުލް އިންފްލޭޝަން މެދުވެރިވަނީ ޖުމްލަ ޑިމާންޑް އިތުރުވުމުންނެވެ. ޖުމްލަ ޑިމާންޑަކީ މެކްރޯ އިޤްތިޞާދުގެ ހަތަރު ބައިން އަންނަ ޖުމްލަ ޑިމާންޑެވެ. އެއީ ގޭބިސީތަކާއި، ވިޔަފާރިތަކާއި، ސަރުކާރުތަކާއި އަދި ބޭރުގެ ގަންނަ ފަރާތްތަކެވެ.

އިޤްތިޞާދަށް އުފެއްދޭވަރަށްވުރެ އުފެއްދުންތަކަށް އޮންނަ ޑިމާންޑް އިތުރުވުމުން، މި ހަތަރު ބައި ވާދަކުރަނީ މަދު މުދަލާއި ޚިދުމަތް ގަތުމަށެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ގަންނަ ފަރާތްތަކުން އަގުތައް މައްޗަށް ޖައްސައި، އިންފްލޭޝަން މެދުވެރިވެއެވެ. މި ހައްދުފަހަނަޅާފައިވާ ޑިމާންޑް، ނުވަތަ ”މަދު މުދަލަކަށް ގިނަ ފައިސާ ދުވުން“ ކަމަށްވެސް ކިޔާ މި ހާލަތު އާންމުކޮށް މެދުވެރިވަނީ ކުރިއަރަމުންދާ އިޤްތިޞާދެއްގައެވެ.

ޑިމާންޑް-ޕުލް އިންފްލޭޝަން އުފެދޭ ޖުމްލަ ޑިމާންޑުގެ އިތުރުވުން އަންނަނީ އެކި އިޤްތިޞާދީ ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. މިސާލަކަށް، ސަރުކާރުގެ ޚަރަދު އިތުރުވުމުން ޖުމްލަ ޑިމާންޑް އިތުރުވެ، އަގުތައް މައްޗަށް ދެއެވެ.

އަނެއް ސަބަބަކަށް ވެދާނެ ގޮތަކީ ރާއްޖޭގެ ފައިސާގެ އަގު ދަށްވުމެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން އިމްޕޯޓް މުދަލުގެ އަގު ބޮޑުވެ، ބޭރުމީހުންނަށް އެކްސްޕޯޓް މުދަލުގެ އަގު ކުޑަވެއެވެ. މީގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، އިމްޕޯޓް މުދާ ގަތުން މަދުވެ، ބޭރުމީހުން އެކްސްޕޯޓް މުދާ ގަތުން އިތުރުވެއެވެ. އިޤްތިޞާދުގައި ފުލް އެމްޕްލޯއިމަންޓް އޮތުމުގެ ސަބަބުން ޖުމްލަ ސަޕްލައި އާއި ޖުމްލަ ޑިމާންޑް އެއްވަރު ނުވާނަމަ، މިކަމުގެ ސަބަބުން މުޅި ޖުމްލަ ޑިމާންޑް އިތުރުވެއެވެ.

ބޭރު ޤައުމުތަކުގެ އިޤްތިޞާދު އަވަހަށް ކުރިއަރައިގެން ދިއުމުގެ ސަބަބުން ވެސް ޑިމާންޑް އިތުރުވެދާނެއެވެ. އެއީ ބޭރުމީހުން ގަންނަ އެކްސްޕޯޓް މުދާ އިތުރުވާތީއެވެ. އަދި ފަހުގެ ސަބަބެއްގެ ގޮތުން، ސަރުކާރުން ޓެކްސް މަދުކޮށްފިނަމަ، ގޭބިސީތަކުގައި ޚަރަދުކުރެވޭ ވަރުގެ ފައިސާ އިތުރުވެއެވެ. މީގެ ސަބަބުން ކަސްޓަމަރުންގެ އިތުބާރު އިތުރުވެ، ޚަރަދުކުރުން އިތުރުވެއެވެ.