އިޒްރޭލުން ފަލަސްތީނު ރައްޔިތުންގެ ލޭ އޮހޮރުވާލުން – ހަތިޔާރުގެ ވިޔާފާރިއާއި ގުޅިލާމެހިފައި

މެދުއިރުމަތީގައި ހިނގަމުންދާ ހަމަނުޖެހުންތަކާއި އިންސާނީ ހައްގުތަކާ ހިލާފުވުމުގެ ސަބަބުން އުފެދޭ އުނދަގޫ ސުވާލަކީ ހަނގުރާމައިގެ ޖަރީމާތަކާއި ބައިނަލްއަގްވާމީ ގާނޫނުތަކާ ހިލާފުވުމުގެ ހެކިތައް އިތުރުވަމުން ދިޔަ ނަމަވެސް ދުނިޔޭގެ ލީޑަރުން އިސްރާއީލަށް ފަސްނުޖެހޭ ތާއީދު ދެމުން ގެންދަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޖުތަމަޢުގެ ތާއީދު ބިނާވެފައިވަނީ އަސްލު ޑިޕްލޮމެޓިކް އިއްތިޙާދުތަކުގެ ތެރޭގައި ހެއްޔެވެ، ނުވަތަ މިއަށްވުރެ މަކަރުވެރި ކަމެއް އެބައޮތްތޯ — އެއީ ދުނިޔޭގެ ހަތިޔާރުގެ ވިޔަފާރިއެވެ

ހަނގުރާމައިގެ ޖަރީމާތަކުގެ ތުހުމަތުތައް: އިސްރާއީލުގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައި

އިސްރާއީލުން ހަނގުރާމައިގެ ޖަރީމާތައް ހިންގާ ކަމުގެ ތުހުމަތުތައް ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން ކުރިމަތިވެފައި ވާއިރު، ޚާއްސަކޮށް ފަލަސްތީނު މީހުންނާ މެދު އަމަލުކުރާ ގޮތާއި ޣައްޒާ އާއި ހުޅަނގު އައްސޭރީގައި ހިންގާ އަސްކަރީ އޮޕަރޭޝަންތަކުގައި އިސްރާއީލުން ވަނީ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ވަންދެން ތުހުމަތުތަކެއް ކޮށްފަ އެވެ. ހިއުމަން ރައިޓްސް ވޮޗް އާއި އެމްނެސްޓީ އިންޓަނޭޝަނަލް ފަދަ ބައިނަލްއަގްވާމީ އިންސާނީ ހައްގުތަކާ ބެހޭ ޖަމިއްޔާތަކުގެ ގިނަ ރިޕޯޓްތަކުގައި އިސްރާއީލުން ނިސްބަތުން ބާރު ބޭނުންކުރުމާއި، ޝަރީއަތުން ބޭރުން މީހުން މަރާލުމާއި، ހިފާފައިވާ ސަރަހައްދުތަކުގައި އާންމުންނަށް ޖަމާޢަތުގައި އަދަބު ދިނުމަށް އަލިއަޅުވާލާފައިވެއެވެ. ފަލަސްތީނުގެ ސަރަހައްދުތަކުގައި އިސްރާއީލުން އާބާދީ ފުޅާކުރުމަކީ ބައިނަލްއަގްވާމީ ގާނޫނުތަކާ ހިލާފު ކަމެއް ކަމަށް ދެކި، އދ. ކެނޑިނޭޅި ގޮވަމުންދެއެވެ.

އެންމެ ފަހުން ޣައްޒާގައި އިސްރާއީލާއި ހަމާސްއާ ދެމެދު ހިނގި ހަމަނުޖެހުންތަކުގެ ސަބަބުން މި ކަންބޮޑުވުންތައް އިތުރުވެ، ފަލަސްތީނުގެ އާންމުންގެ ތެރޭގައި ގެއްލުން ބޮޑުވެ، ޣައްޒާގައި ފުޅާދާއިރާއެއްގައި ގެއްލުންތަކެއް ލިބިފައިވެ އެވެ. ހުދު ފޮސްފަރަސް ފަދަ މަނާ ހަތިޔާރުތައް ބޭނުންކުރުމުން ބޮޑެތި އަނދާ ހުލިވެ އަނިޔާތަކާއި އާންމުންގެ އިންފްރާސްޓްރަކްޗާއަށް ތަފާތު ނުކޮށް ބޮން ގޮއްވާލާ ކަމަށް ރިޕޯޓްތައް ބުނެ އެވެ. އިންސާނީ ހައްގުތަކާ ބެހޭ ޖަމިއްޔާތަކާއި ދުނިޔޭގެ އެކްޓިވިސްޓުން ވަނީ ބައިނަލްއަގްވާމީ ޖަވާބުދާރީވުމަށާއި ޒިންމާދާރުންނަށް އިންސާފާއި ކުރިމަތިލުމަށް ގޮވާލާފައެވެ.

ނަމަވެސް މި ހެކިތައް ގިނަވަމުން ދިޔަ ނަމަވެސް، ހުޅަނގުގެ ބައެއް ބާރުތަކުން، ޚާއްޞަކޮށް އެމެރިކާއާއި ޔޫރަޕްގެ ޤައުމުތަކުން އިސްރާއީލަށް ވަރުގަދަ ތާއީދެއް ލިބެމުންދެއެވެ. މި ފަސްނުޖެހޭ ތާއީދުގެ ސަބަބުން ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޑިޕްލޮމެސީ ބައްޓަންކުރުމުގައި ޖިއޮޕޮލިޓިކްސް، އިޤްތިޞާދާއި، ހަތިޔާރުގެ ވިޔަފާރީގެ ދައުރާމެދު މުހިންމު ސުވާލުތަކެއް އުފެދެއެވެ.

ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް އެލަޔަންސްތަކުގައި ހަތިޔާރު ވިއްކުމުގެ ދައުރު

އަޅާނުލާ ދޫކޮށްނުލެވޭނެ އެއް ކަމަކީ އިސްރާއީލާއި ހުޅަނގުގެ ގިނަ އެކުވެރިންނާ ދެމެދު ހަތިޔާރުގެ ބޮޑު ވިޔަފާރިއެކެވެ. ޚާއްސަކޮށް އެމެރިކާއަކީ އިސްރާއީލަށް އަސްކަރީ އެހީތަކާއި ހަތިޔާރު ފޯރުކޮށްދޭ މުހިންމު ގައުމެކެވެ. 1967 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން އެމެރިކާއިން އިސްރާއީލަށް 150 ބިލިއަން ޑޮލަރަށް ވުރެ ގިނަ ޑޮލަރުގެ އަސްކަރީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީފައިވާއިރު، މިއީ ހަނގުރާމައިގެ ޖަރީމާތަކެއް ހިނގާފައިވާ ކަމަށް ތުހުމަތު ކުރެވުނު ނަމަވެސް ހުއްޓުމެއް ނެތި ކުރިއަށްދާ ޓްރެންޑެކެވެ.

ގިނަ ޤައުމުތަކަށް ހަތިޔާރު ވިއްކުމަކީ ހަމައެކަނި ހަތިޔާރު ފޯރުކޮށްދިނުމެއް ނޫނެވެ؛ އެއީ ފުޅާ ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް ސްޓްރެޓެޖީތަކުގެ މުހިންމު ބައެކެވެ. އިސްރާއީލާއެކު ގާތް އަސްކަރީ ގުޅުންތަކެއް ބާއްވައިގެން ހުޅަނގުގެ ގައުމުތަކުން ކަށަވަރުކޮށްދެނީ ތެލާއި ވަސީލަތްތަކާއި މުހިންމު ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް މުހިންމުކަމުން މުއްސަނދި ސަރަހައްދެއްގައި ސްޓްރެޓެޖިކް އެކުވެރިއެއް އޮތްކަމެވެ. މި ގުޅުމުގެ ސަބަބުން މި ބާރުތަކަށް މެދުއިރުމަތީގައި ފައިތިލައެއް ލިބިގެންދާއިރު، މިއީ ޒަމާނުއްސުރެ ނުތަނަވަސްކަމާއި ކޯޅުންތަކުގެ މަސްދަރެއްގެ ގޮތުގައި އޮތް ސަރަހައްދެކެވެ.

އިސްރާއީލުގެ ކުރިއަރާފައިވާ އަސްކަރީ ޓެކްނޮލޮޖީއާއި، ޚާއްސަކޮށް އަޔަން ޑޯމް ފަދަ އެންމެ ޒަމާނީ ޑިފެންސް ސިސްޓަމްތަކާއި، ޖާސޫސީ މައުލޫމާތު ހިއްސާކުރުމުގެ ގާބިލްކަމުން، އަމިއްލަ ސަލާމަތީ ކަންކަން އިތުރުކުރަން މަސައްކަތްކުރާ ގައުމުތަކަށް ޝައުގުވެރި ބައިވެރިއެކެވެ. އެމެރިކާ ފަދަ ގައުމުތަކަށް އިސްރާއީލަށް ހަތިޔާރު ވިއްކުމަކީ ވެސް ބިލިއަން ޑޮލަރުގެ އާމްދަނީއެއް ލިބޭ މުހިންމު އިގްތިސާދީ ދާއިރާއެއް ކަމަށްވާ އެގައުމުގެ ދިފާއީ ސިނާއަތަށް އެހީތެރިވެދޭ ކަމެކެވެ.

ދަ ޑައިލެމާ: ހިއުމަން ރައިޓްސް ވާސަސް އިކޮނޮމިކް އެންޑް ސްޓްރެޓެޖިކް އިންޓަރެސްޓްސް

ޣައްޒާއާއި ހުޅަނގު އައްސޭރީގައި އިސްރާއީލުގެ އަމަލުތައް ހިންގި ނަމަވެސް، ދުނިޔޭގެ ބޮޑެތި ބާރުތަކުން އިސްރާއީލަށް ތާއީދު ދެމިއޮތުމަކީ، ދުނިޔޭގެ ލީޑަރުންނަށް އަޚްލާޤީ އަދި އަޚްލާޤީ ގޮތުން ފުން މައްސަލައެއްގެ މައްޗަށް އަލިއަޅުވާލާ ކަމެކެވެ. އެއްފަރާތުން މި ޤައުމުތަކުން ދަޢުވާކުރަނީ ޑިމޮކްރަސީއާއި، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކާއި، ޤާނޫނުގެ ވެރިކަމުގެ އަގުތައް ދަމަހައްޓަމުންދާ ކަމަށެވެ. އަނެއްކޮޅުން، ސްޓްރެޓެޖިކް އިއްތިހާދުތައް ދެމެހެއްޓުމާއި، ޚާއްޞަކޮށް ހަތިޔާރުގެ ވިޔަފާރީގައި އިޤްތިޞާދީ މަސްލަހަތު ކުރިއެރުވުމުގައި، އެމީހުންގެ އަމަލުތައް ގިނަ ފަހަރަށް މި އުސޫލުތަކާ ވަރަށް ތަފާތެވެ.

އިސްރާއީލާއި ހިނގަމުންދާ ހަމަނުޖެހުންތަކުގައި ބައިވެރިވާ އެހެން ގައުމުތަކަށް ހަތިޔާރު ވިއްކުމަކީ ބައިނަލްއަގްވާމީ ގުޅުންތަކުގައި ފުޅާ މައްސަލައެއް ދައްކުވައިދޭ ކަމެކެވެ. އިޤްތިޞާދީ ކުރިއެރުމަށް ޤައުމެއް ހަތިޔާރު އެކްސްޕޯޓްކުރުމާއި ޑިފެންސް ޕާޓްނަރޝިޕްތަކަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ބަރޯސާވެފައިވާއިރު، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޤާނޫނާ ޚިލާފު އެކުވެރިންނަށް ގޮންޖަހާ ނުވަތަ ޖަވާބުދާރީވުމަށް ލިބޭ ހިތްވަރު ކުޑަވެގެންދެއެވެ. މިކަން ޚާއްޞަކޮށް ފާހަގަކުރެވެނީ ސަރަހައްދީ ހަމަޖެހުން ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި އަސްކަރީ އަދި އިޤްތިޞާދީ އެއްބާރުލުން ކޮންމެހެން ފްރޭމްކޮށްފައިވާ އިސްރާއީލުގެ ޙާލަތުންނެވެ.

ދަ ގްލޯބަލް ސައިލެންސް: ޕަވަރ ޑައިނަމިކްސްގެ ޕްރޮޑަކްޓެއް؟

އިންސާނީ ހައްގުތަކާ ބެހޭ ޖަމާއަތްތަކާއި ގްރާސްރޫޓް އެކްޓިވިސްޓުން ފަދަ ޖަވާބުދާރީވުމަށް ބައެއް ގޮވާލުންތައް އައިސްފައިވާއިރު، ބައިނަލްއަގްވާމީ ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ދޭ ޖަވާބު ގިނަ ފަހަރަށް ވަނީ ނިއްވާލާފައެވެ. އިސްރާއީލުގެ އަމަލުތައް ތަހުގީގު ކުރުމަށް އދ. މި ހިމޭންކަމުން ވާހަކަ ދައްކަނީ ދުނިޔޭގެ ޖިއޮޕޮލިޓިކްސްގައި ކުޅެމުންދާ ބާރުގެ އަސްލު ޑައިނަމިކްސްއާއެވެ. ދުނިޔޭގެ ގިނަ ލީޑަރުންނަށް ސީދާ އިސްރާއީލަށް ގޮންޖަހާލުމަކީ ބާރުގަދަ ޑޮމެސްޓިކް ލޮބީތަކާ ކުރިމަތިލުމާއި، ވިޔަފާރީގެ ފުރުސަތުތައް ގެއްލުމާއި، މުހިންމު އެކުވެރިންނާ އޮންނަ ގުޅުންތަކަށް ގެއްލުން ދިނުމެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އިންސާނީ ހައްގުތަކާ ބެހޭ ކަންބޮޑުވުންތައް ގިނަ ފަހަރަށް ފަހަތަށް ޖެހެނީ ބައިނަލްއަގްވާމީ ގުޅުންތައް ބައްޓަންކުރާ ސިޔާސީ، އަސްކަރީ އަދި އިގްތިސާދީ ކަންކަމެވެ.

ނިންމުން: ބަދަލެއް އަންނަންވީ ވަގުތު ހެއްޔެވެ؟

ހަނގުރާމައިގެ ޖަރީމާތަކާއި ބައިނަލްއަގްވާމީ ގާނޫނުތަކާ ހިލާފު ކަމަށް ތުހުމަތު ކުރެވޭ ނަމަވެސް އިސްރާއީލުން ތާއީދު ދެމިއޮތުމުން ޖިއޮޕޮލިޓިކްސް އާއި ހަތިޔާރު ވިއްކުމާއި އިންސާނީ ހައްގުތައް ގުޅޭ ގޮތާ މެދު ނުތަނަވަސް ސުވާލުތަކެއް އުފެދެ އެވެ. ގިނަ ބަޔަކަށް މައްސަލައަކީ ހަމައެކަނި ކޮމްޕްލެކްސް ސަރަހައްދީ ކޮންފްލިކްޓެއްގައި ފަރާތްތައް ހޮވުމެއް ނޫން ކަމަށާއި ކްރޮސްފައިރގައި ޖެހިފައިވާ އާންމުންގެ ހެޔޮ ދުޅަހެޔޮކަމަށްވުރެ ސްޓްރެޓެޖިކް މަސްލަހަތާއި އިގްތިސާދީ ފައިދާއަށް އިސްކަންދޭ ދުނިޔޭގެ ނިޒާމެއްގެ ފުޅާ މާނަތަކެވެ. ހަތިޔާރުގެ ވިޔާފާރި ނިމުމަކަށް ގެނުމާއި ، އިޒްރޭލަށް އެހީދޭ ފަރާތްތަށް ބޮއިކޮޓް ކުރުމަކީ ފަރުދީ ގޮތުން ކުރެވިދާނެ ކަމެއްކަމުގައި ގިނަމީހުން ފާހަގަކުރެއެވެ. މިގޮތުން ދިވެހިރާއްޖޭގައިވެސް އިޒްރޭލަށް ވާގިދޭ ބޭރުގެ ވިޔާފާރި ފްރެންޗައިޒްތައް ބޮއިކޮޓް ކުރެވިދާނެކަމަށް އެފަރާތްތައް ފާހަގަ ކުރެއެވެ.

އިންސާފަށް ގޮވާލާ ގޮވާލުންތައް އިތުރުވަމުންދާއިރު، ބައިނަލްއަގްވާމީ މުޖުތަމައު ކުރިމަތިލާން ޖެހެނީ ހަތިޔާރު ވިއްކުމާއި ޖިއޮޕޮލިޓިކަލް މެނިއުވަރިންގެ ސަބަބުން އިސްރާއީލާއި ފަލަސްތީނުގެ މައްސަލައާ މެދު އަމަލުކުރާ ގޮތަށް ނުފޫޒު ފޯރުވާފާނެ ކަމުގެ ނުތަނަވަސް ހަގީގަތަކާ އެވެ. ސިޔާސީ ނުވަތަ އިގްތިސާދީ ހަރަދުތަކަށް ބެލުމެއްނެތި، ދުނިޔޭގެ ލީޑަރުން އިސްކަންދޭ ކަންކަމަށް އަލުން ވިސްނައި، އިންސާނީ ހައްގުތަކާ ހިލާފުވުންތައް ހައްލުކުރުމަށް މާނަހުރި ފިޔަވަޅުތަކެއް އެޅުމަކީ ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ.

އިންސާފާއި ސުލްހައާއި އިންސާނީ ކަރާމާތަށްޓަކައި ބައިނަލްއަޤްވާމީ މުޖުތަމަޢުން ހުރިހާ ފަރާތްތަކެއް ޖަވާބުދާރީކޮށް، ދުނިޔޭގެ ހަތިޔާރު ވިއްކުމުގެ ކުޅިވަރުގައި ބައިވެރިވާކަން އަލުން ވިސްނާ ވަގުތު މިވަނީ އައިސްފައެވެ. އެކަން ކުރުމުން އެކަނި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އުންމީދު ކުރެވޭނީ، އަސްކަރީ ބާރާއި އިޤްތިޞާދީ މަސްލަހަތުތަކުގެ ޤުރުބާންކުރާ ތަނުގައި އިންސާނީ ޙައްޤުތައް ޤުރުބާން ނުކުރާ މުސްތަޤްބަލެއް ފެންނާނެ ކަމަށެވެ.